พื้นฐานการแพทย์แผนจีน มองว่าคนเราจะมีอายุยืนยาวสุขภาพที่ดีนั้น มาจากการทำงานของอวัยวะภายในที่ทำงานกันอย่างสมดุล หากมีสิ่งไหนทำงานผิดปกติไป ก็จะเกิดภาวะเสียสมดุล และทำให้ร่างกายเจ็บป่วยได้ง่าย
หลายคนที่มักมีอาการกำเริบของไซนัสอักเสบ บ่อย ๆ เนื่องจากอากาศเปลี่ยนแปลงโดยมีโรคหวัดนำมาก่อนนั้น ในขณะที่บางคนเป็นหวัดไม่กี่วันก็หาย ซึ่งผู้ป่วยที่มีไซนัสอักเสบเรื้อรัง รับประทานยาปฏิชีวนะมาหลายต่อหลายครั้งอาการก็ไม่ดีขึ้น ถึงขั้นต้องเจาะดูดหนองและล้างโพรงจมูก ในผู้ป่วยไซนัสอักเสบบางรายอาจมีภาวะติดเชื้อแทรกซ้อนเข้ามาจนเชื้อลุกลาม รุนแรงเข้ากระบอกตาหรือเข้าสมองเกิดเป็นฝีสมองได้
ไซนัสอักเสบเกิดจากอะไร ?
ไซนัสอักเสบจะเกิดขึ้นเมื่อจมูกมีการติดเชื้อ และอักเสบ ซึ่งมักจะเป็นโรคแทรกซ้อนของไข้หวัด หวัดจากภูมิแพ้ เยื่อบุจมูกอักเสบติ่งเนื้อ เมือกจมูก ผนังกั้นจมูกคด รวมทั้งการมีฟันกรามผุถึงโพรงรากฟัน ทำให้ท่อที่เชื่อมติดต่อกันระหว่างโพรงไซนัสและจมูก เกิดอาการบวม และตีบตัน น้ำมูกในโพรงไซนัสไม่สามารถระบายได้จนเกิดการคั่งค้าง เมื่อน้ำมูกสะสมมากขึ้นจะมีความเหนียวหนืดและมีสภาพความเป็น กรดทำให้เชื้อโรคเข้าไปเจริญเติบโตได้ดีจนกลายเป็นไซนัสอักเสบ
เมื่อจมูกสูดดมเอาสารก่อภูมิแพ้ต่าง ๆ สิ่งแปลกปลอมเข้าสู่ร่างกาย เช่น เกสรดอกไม้ ฝุ่น ควัน น้ำหอม ขนสัตว์ต่าง ๆ ก็จะจามเพื่อขับสิ่งแปลกปลอมนั้นออกไป เมื่อสัมผัสกับเนื้อเยื่ออวัยวะในระบบทางเดินหายใจ จะส่งผลให้เกิดการแพ้ การอักเสบ ทำให้เกิดอาการไอ เซลล์เยื่อเมือกจะสร้างน้ำมูกมากขึ้น เส้นเลือดบริเวณจมูกขยาย ทำให้คัน บวม คัดจมูก เมื่อสัมผัสกับเนื้อเยื่อตาทำให้ระคายเคืองตา น้ำตาไหล ซึ่งบางคนก็จะเข้าใจว่าตัวเองนั้นเป็นหวัด ทำให้รักษาไม่ตรงจุด จึงเป็น ๆ หาย ๆ ในร่างกายคนปกติจะแพ้สารก่อภูมิแพ้ได้น้อยมากหรืออาจจะไม่มีอาการ แต่ผู้ป่วยจมูกอักเสบจากภูมิแพ้นั้นร่างกายจะตอบสนองต่อสารก่อภูมิแพ้ไว ซึ่งสาเหตุหลัก คือ กรรมพันธุ์ การเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตความเป็นอยู่ อาหารการกินในปัจจุบัน
สาเหตุการเกิดไซนัสอักเสบในทางการแพทย์แผนจีน
ทางการแพทย์แผนจีนนั้นมีมุมมองเกี่ยวกับไซนัสอักเสบมี 2 สาเหตุหลัก คือ
- สาเหตุภายนอก
มักเกิดจากสภาพอากาศเปลี่ยนแปลง มลพิษ ลมเย็น หรือ ความร้อนต่าง ๆ - สาเหตุภายใน
เกิดจากการทำงานที่เสียสมดุลของอวัยวะ ปอด ม้าม ไตเนื่องจาก จมูก คือ ทวารเปิดของปอด ดังนั้น หากปอดทำงานผิดปกติ พลังปอดไม่แข็งแรง ก็มักจะได้รับสาเหตุก่อโรคจากภายนอก ทำให้เกิดการติดขัดของของเหลวต่าง ๆ เกิดอาการคัดจมูก คันจมูก น้ำมูกไหล ม้ามเป็นต้นกำเนิดของเลือด และลมปราณ ไตเป็นรากฐานของพลังปอด ดังนั้น เมื่อสองอวัยวะนี้พร่องลง ย่อมส่งผลให้การทำงานต่าง ๆ นั้นผิดปกติไป และทำให้เกิดอาการภูมิแพ้ขึ้น
ศาสตร์การแพทย์แผนจีนเห็นว่าโรคนี้มีสาเหตุมาจากลมเย็น หรือลมร้อนเข้ากระทำต่อปอด เป็นผลให้เกิดมีความร้อนสะสมส่งผลต่อเส้นลมปราณที่ผ่านบริเวณจมูก การรับประทานอาหาร ที่มีรสหวานจัด มันจัด จะทำให้เกิดความชื้นสะสมภายในเป็นผลให้มีชี่ของตับติดขัด การติดขัดทำให้เกิดไฟในเส้นลมปราณตับ และถุงน้ำดีทำให้ชี่ และเลือดคั่งอุดกั้นรูทวารของจมูกมีผลต่อรูเปิดของโพรงจมูกที่อยู่ด้านบน
การวินิจฉัยแยกกลุ่มอาการโรค
- ลมเย็นภายนอก
อาการแสดง มีอาการคัดจมูก น้ำมูกใสจำนวนมาก ปวดเมื่อยตามตัว ไม่มีเหงื่อ กลัวหนาว ลิ้นซีด ฝ้าขาวบาง ชีพจรลอย ตึงแน่น - ลมร้อนจากภายนอก
อาการแสดง มีอาการคัดจมูกแต่แห้ง คันจมูก ลมหายใจร้อน น้ำมูกน้อยเหลืองข้น มีไข้ กลัวลม ปวดศีรษะ เจ็บคอ คอแห้ง ลิ้นแดง ฝ้าขาวหรือเหลืองเล็กน้อย ชีพจรลอย เร็ว - ชี่ติดขัดเลือดคั่ง
อาการแสดง น้ำมูกเหนียวปริมาณมาก สีขาวหรือเหลืองข้น การรับกลิ่นลดลง ลิ้นแดงหรือมีจุดจ้ำเลือด ชีพจรตึง เล็ก ฝืด - ชี่พร่องเสียชี่ตกค้าง
อาการแสดง คัดจมูกเรื้อรังมากบ้างน้อยบ้าง กลางคืนมีอาการมากกว่ากลางวัน น้ำมูกเหนียวแต่ใส เมื่ออากาศเย็นอาการจะรุนแรงขึ้น รู้สึกวิงเวียนและหนักศีรษะ ลิ้นแดงอ่อน ฝ้าขาวบาง ชีพจรค่อนข้างช้า
แนวทางการรักษาไซนัสอักเสบ
แพทย์แผนจีนเน้นการป้องกันการเกิดโรคไซนัสอักเสบ โดยดูแลสุขภาพให้แข็งแรงด้วยการฝังเข็ม รมยา ทานยาสมุนไพรจีน ในการปรับสมดุลร่างกายให้เกิดภูมิคุ้มกันที่ดี เพื่อต่อสู้กับโรคได้ การใช้ยาสมุนไพรจีนนั้นจะปรับการทำงานของอวัยวะภายในให้แข็งแรง และทำงานกันได้อย่างสมดุล แพทย์แผนจีนนิยมใช้ยาสมุนไพร เช่น
ฝางเฟิง 防风 เข้าเส้นลมปราณอวัยวะกระเพาะปัสสาวะ ตับ ม้าม มีฤทธิ์อุ่น รสเผ็ดหวาน สรรพคุณขับระบายลมภายนอก ไล่ความชื้น หยุดชัก นิยมใช้ในการรักษาผู้ป่วยโรคหวัดที่มีอาการปวดศีรษะ อาการปวดกล้ามเนื้อสาเหตุที่เกิดจากลมชื้น ผื่นคัน ปริมาณที่นิยมใช้ 3-9g ฝางเฟิง สามารถนำมารวมกับยาสมุนไพรจีนตัวอื่นอีกหลาย ๆ ชนิดเป็นตำรับเพื่อรักษาโรคไซนัสอักเสบได้
จิงเจี่ย 荆芥 เข้าเส้นลมปราณปอด และตับ มีฤทธิ์อุ่น รสขม นิยมใช้ 5-10g สรรพคุณ ขับระบายลมภายนอก รักษาผื่น ห้ามเลือด นิยมใช้รักษา โรคไข้หวัด ตัวร้อน อาการปวดหัว คันตา ไอเจ็บคอ ลมพิษ ฝีหนอง ถ่ายเป็นเลือด ประจำเดือนผิดปกติ เลือดกำเดาไหล เป็นต้น
ถึงแม้ว่าการรับประทานยาสมุนไพรจีนเพื่อรักษาไซนัสอักเสบจะได้ผลค่อนข้างดี แต่ผู้ป่วยควรดูแลสุขภาพตัวเองด้วยการออกกำลังกายเป็นประจำ นอนพักผ่อนให้เพียงพอ หลีกเลี่ยงสิ่งเร้าต่าง ๆ ที่กระตุ้นให้เกิดอาการแพ้ ดูแลตนเองอย่าให้เป็นหวัด เพราะผลการจากเป็นหวัดสามารถทำให้อาการไซนัสอักเสบกำเริบได้
บทความโดย : แพทย์จีน อิสราภรณ์ เอกผาติสวัสดิ์
